شرکت تعاونی

یکی دیگر از شرکت های تجاری شرکت های تعاونی است که هدف آن با سایر شرکت هایی که تاکنون درباره آن ها صحبت شد فرق می نماید زیرا هدف شرکت های سهامی عام و خاص و نسبی و غیره فعالیت به منظور سود و بهره دهی بیشتر است در صورتی که هدف اصلی شرکت های تعاونی کمک به بهبود وضع اقتصادی و رفاه شرکاء و تامین حوائج و نیازمندی های مخصوص آن ها است.

شرکت تعاونی شرکتی است که بین اشخاص حقیقی، برای فعالیت در امور مربوط به تولید و توزیع، در جهت اهداف مصرح در قانون بخش تعاونی، تشکیل می شود. هدف اصلی این شرکت ها کمک به بهبود وضع اقتصادی و رفاه شرکاء و تامین حوائج و نیازمندی های مخصوص آن ها است و معمولاَ در مواقعی بیشتر تشکیل می شود که وضع اقتصادی آشفته و نامساعد باشد و به علت تورم و گرانی قدرت خرید مردم کم است و لذا برای ارائه خدمات و تولید و امکانات رفاهی، اقشار کم درآمد را تحت پوشش خود قرار می دهد.

شرکت تعاونی – آکادمی دکتر ابراهیم پور

شرکت تعاونی چیست؟

مطابق اصول 43 و 44 قانون اساسی، در جهت ریشه‌کن کردن فقر، برآوردن نیاز‌ها و تامین شرایط و امکانات در جهت اشتغال‌زایی بیشتر از طریق قراردادن وسایل کار در اختیار افراد محروم از آن در شکل تعاونی از راه وام بدون بهره و روش‌های مشابه، به تشکیل شرکت‌های تعاونی، توجه بیشتری معطوف شده است.

مطابق ماده 2 قانون شرکت‌های تعاونی، این شرکت متشکل از اشخاص حقیقی یا حقوقی است که با هدف رفع نیازمندی‌های مشترک و بهبود اقتصادی و اجتماعی از طریق خودیاری متقابل و همکاری طبق اصول مطرح شده در قانون تعاون، تشکیل می‌شود. مطابق ماده 8، تنها افراد حقیقی می‌توانند عضو شرکت تعاونی باشند. در تابلو‌ها و سربرگ‌های شرکت‌های تعاونی، حتماً باید عبارت «تعاونی» به صورت خوانا وجود داشته باشد.

ماهیت شرکت‌های تعاونی تجاری نیست زیرا هدف از تشکیل آن‌ها رفع نیاز‌های مشترک اعضا است و نه کسب سود. البته این شرکت‌ها در ماده 20 قانون تجارت، تجاری شناخته شده‌اند، بنابراین تاجر هستند.

انواع شرکت تعاونی

شرکت تعاونی به لحاظ نوع فعالیت به دو دسته تقسیم می‌شود:
. شرکت تعاونی تولید: شرکتی است که به منظور اشتغال اعضاء در امور مربوط به کشاورزی، دامداری، دامپروری، پرورش و صید ماهی، شیلات، صنعت، معدن، عمران شهری و روستایی و عشایری و نظایر این‌ها فعالیت می‌نماید.
. شرکت تعاونی توزیع: شرکتی است که در امور مربوط به تهیه و توزیع کالا، مسکن، خدمات و سایر نیازمندی‌های اعضاء فعالیت می‌نماید.

شرکت‌های تعاونی به لحاظ عضویت به دو دسته تقسیم می‌شوند:
. شرکت تعاونی عام: شرکتی است که عضویت در آن برای همه آزاد است و موسسین یا شرکت باید برای تأمین قسمتی از سرمایه اولیه و یا افزایش سرمایه شرکت، سهام آنرا به عموم عرضه نمایند.
. شرکت تعاونی خاص: شرکتی است که عضویت در آن منحصراً برای گروهی خاص از قبیل: کارگران، کارمندان، کشاورزان، دانشجویان، ایثارگران، زنان، مشاغل خاص و نظایر این موارد آزاد باشد، بدیهی است شرکت تعاونی موظف به پذیرش متقاضیان واجد شرایط بوده و از این نظر محدودیتی برای عضویت وجود ندارد.

مزایای شرکت تعاونی چیست؟

از مزایای تاسیس شرکت های تعاونی به طور کلی می ‌توان به فعالیت ‌هایی گسترده و موثر در حوزه ‌های تولید، توزیع، مصرف، مسکن و کشاورزی اشاره کرد. اما به طور جزئی ‌تر مزایای شرکت ‌های تعاونی شامل موارد زیر می ‌شود:

. با تاسیس شرکت های تعاونی خدمات با قیمتی ارزان تری ارائه می ‌شود؛
. واسطه ‌ها و دلالان بین تولید کننده و مصرف کننده حذف می‌ شود؛
. فرصت ‌های شغلی زیادی ایجاد شده و میزان درصد معضل بیکاری کمتر می‌ شود؛
. حمایت ‌های دولتی و منابع مالی به طور عادلانه بین همگان توزیع می ‌شود؛
. امکان توانمند سازی نیروهای انسانی عالی الخصوص کارآفرینان فراهم می‌ شود؛
. منابع مردمی به جهت بهره گیری در تولید و اشتغال نیز تجمیع می ‌یابد؛
. از توزیع ناعادلانه درآمدهای دولتی، سواستفاده، انحصار و رانت‌خواری جلوگیری می‌ شود؛
. مشارکت ‌های عمومی جهت فعالیت های اجتماعی و اقتصادینظارت می ‌شود و مورد حمایت قرار می‌ گیرد؛
. جهت بهره ‌گیری از سرمایه‌ های اجتماعی بستر مناسبی فراهم می ‌شود؛
. گروه ‌های جوان و فارغ التحصیلان جهت استفاده حداکثری از توامندی آن ها و حمایت از ان ها؛

از دیگر مزایای شرکت های تعاونی ‌ها می ‌توان به نقش پررنگ آن‌ ها در حوزه ‌های تولید کالاهای عمومی، تامین منابع مالی خرد، تامین خدمات رفاهی برای بخش‌ های روستایی کشور؛ نگهداری زیرساخت‌ های عمرانی کشور، کاهش سطح فقر و … اشاره کرد.

نحوه ثبت شرکت تعاونی – آکادمی دکتر ابراهیم پور

سرمایه در شرکت‌های تعاونی

تعیین میزان سرمایه و ارزش سهام در شرکت‌های تعاونی برعهده هیئت موسس تعاونی است و مقدار آن در اساسنامه مشخص می‌شود. تعاونی زمانی تشکیل و ثبت می‌شود که حداقل یک‌سوم سرمایه آن پرداخت و در صورت غیرنقدی بودن آورده، کالا تحویل داده شود. سرمایه شرکت تعاونی نامحدود است و سهام هر فرد با میزان سرمایه آورده یا تعهد شده توسط او رابطه مستقیم دارد.

حداقل سرمایه
مطابق ماده ۴ قانون تعاون، حداقل سرمایه اولیه در شرکت‌های تعاونی عام 10 میلیون تومان و شرکت سهامی خاص، 1 میلیون تومان است.

افزایش سرمایه
افزایش سرمایه در شرکت تعاونی از طریق خرید سهام بوسیله اعضای جدید یا افزایش تعداد سهام اعضای قبلی، انجام می‌شود. مطابق ماده 11، میزان سهام یک عضو، نباید از یک هفتم کل سرمایه شرکت، بیشتر باشد. انتقال سهام شرکت تعاونی به غیر عضو، امکان‌پذیر نیست.

تامین سرمایه در شرکت‌ های تعاونی
در شرکت‌های تعاونی، تمام یا حداقل 51 درصد سرمایه به وسیله اعضا در اختیار شرکت تعاونی قرار می‌گیرد. همچنین، نهادهای عمومی زیر می‌توانند (بدون عضویت) از راه وام بدون بهره یا هر راه مشروع دیگری از قبیل مشارکت، مضاربه، مزارعه، مساقات، اجاره، اجاره به شرط تملیک، بیع شرط، فروش اقساطی و صلح در تامین و یا افزایش سرمایه شرکت‌های تعاونی کمک نمایند.

. وزارتخانه‌ها
. سازمان‌ها
. شرکت‌های دولتی وابسته به دولت
. شرکت‌های تحت پوشش دولت
. بانک‌ها، شهرداری‌ها و شوراهای اسلامی کشوری

نکاتی درباره سرمایه در شرکت‌ های تعاونی
. اگر دستگاه‌های دولتی در تاسیس شرکت‌های تعاونی شریک شوند، ظرف مدتی سهم دولت به همان شرکت تعاونی تعلق می‌گیرد. این مدت، به توافق طرفین در حین ثبت عقد شرکت مشخص می‌شود.
. این امکان وجود دارد که دولت ضمن رعایت اصول چهل و سوم و چهل و چهارم قانون اساسی واحد‌های صنعتی یا کشاورزی یا خدماتی یا امثال آن را که جزو اموال عمومی است، در اختیار شرکت‌های تعاونی قرار دهد. این واحد‌ها به صورت حبس موقت یا همیشگی در صورت حضور تعاونی به صورت قانونی در اختیار آن قرار خواهد گرفت. یعنی تعاونی می‌تواند مالک منافع آن باشد.
. به صورت کلی، در شرکت‌های تعاونی، اعضا، سهم برابری در تامین سرمایه دارند. مگر اینکه طبق تصویب مجمع، اعضا، سهم بیشتری پرداخت کنند. در این‌صورت، حداقل و حداکثر سهم‌ها باید به صورتی باشد که توسط وزارت تعاون متناسب با نوع و تعداد اعضای تعاونی‌ها تعیین شده است.
. مسئولیت مالی اعضا در شرکت‌های تعاونی، محدود به میزان سهم آنان است مگر اینکه قرارداد، مورد دیگری را بیان کند.
. سهم اعضا در تامین سرمایه تعاونی با یکدیگر برابر است. البته، درصورت تصویب مجمع عمومی، امکان خرید بیشتر سهم، برای بعضی از اعضا وجود خواهد داشت. توجه داشته باشید که، حداکثر میزان سهم هر عضو نباید از 30 درصد کل سرمایه تعاونی، تجاوز کند.

اهدف تشکیل شرکت تعاونی چیست؟

در این شرکت‌ها نفع مادی هم مورد نظر است. اما هدف اصلی کمک به بهبود وضع اقتصادی و رفاه شرکاء و تامین نیازهای شرکا است.

. مهیا کردن شرایط و امکانات کار برای همه اعضا به‌منظور رسیدن به اشتغال کامل
. در اختیار قراردادن وسایل کار برای کسانی که قادر کار هستند ولی ابزار کار ندارند
. منع از تمرکز و تداول ثروت در دست افراد و گروه های خاص جهت تحقق عدالت اجتماعی
. پیشگیری از کارفرمای مطلق شدن دولت
. قرار گرفتن مدیریت و سرمایه و منابع در اختیار نیروی کار و تشویق آنها به منظور بهره‌برداری مستقیم از حاصل کار خود
. جلوگیری از انحصار، احتکار، تورم، اضرار به غیر
. توسعه و تحکیم مشارکت و تعاون عمومی بین همه مردم

مراحل ثبت شرکت تعاونی

1. ابتدا باید اساسنامه را تنظیم کرد. پیش‌نویس اساسنامه توسط هیأت مؤسس تهیه می‌شود سپس افراد واجد شرایط دعوت شده و اولین مجمع عمومی تشکیل می‌گردد. در این مجمع، اساسنامه تصویب و اعضای هیأت مدیره، بازرسان و متصدیان دیگر پست‌ها هم مشخص می‌شوند.
2. هنگام طرح اساسنامه باید برای ایجاد شرکت تعاونی دلایل موجهی را ارائه دهید و دلایلتان باید با سیاست‌های کلی جامعه همخوانی داشته باشد. بعد از تحویل درخواست به اداره کل تعاون، طرح پیشنهادی شما بررسی و پس از 5 روز نتیجه به شما اعلام می‌شود. در صورت موافقت هیأت مؤسس، شرکت تعاونی را تأسیس می‌گردد.
3. پس از دریافت مجوز قانونی و تدوین اساسنامه شرکت، باید در بانک توسعه تعاون حساب بانکی افتتاح شود.
4. هنگام دعوت از افراد واجد شرایط باید شرایط لازم را برای آن‌ها توضیح داد.
5. داوطلبانی که پذیرفته می‌شوند باید گواهی واریز وجه تأیید شده را تحویل بدهند. سپس برای آن‌ها برگ اجازه ورود به اولین مجمع عمومی را صادر کرد.
6. آورده‌های غیر نقدی داوطلبین باید توسط کارشناس دادگستری بررسی شود.
7. آگهی مربوط به تشکیل اولین مجمع عمومی عادی 45 روز قبل باید در روزنامه رسمی منتشر شود.
8. یک نسخه از آگهی دعوت باید برای اداره تعاون فرستاده شود تا یک نفر را به عنوان ناظر برای اولین جلسه مجمع عمومی عادی معرفی کند.
9. در آخرین مراحل ثبت شرکت تعاونی نامزد‌های سمت‌های مدیریت و بازرسی را ثبت نام و از داوطلبان ورود به جلسه، برگه ورود به جلسه را دریافت کرده، سپس رای‌گیری و هیأت رئیسه را مشخص کنید.

شرکت تعاونی چیست – آکادمی دکتر ابراهیم پور

ویژگی های شرکت تعاونی

1- شرکت تعاونی برای رفع نیازمندی های مشترک و بهبود اوضاع و رفع احتیاجات و تامین کالا و خدمات یا بهایی کمتر، تشکیل می شوند، نه برای رفع جلب منفعت.
2- به دلیل نقشی که شرکت های تعاونی در اقتصاد حمایتی دارند و قابلیت آن ها در ایجاد سازوکار برای حمایت از اقشار کم درآمد، قوانین مربوط به آن ها به نحوی تنظیم شده که دولت بر روی آن ها نظارت بیشتری داشته باشد. از همین رو، وزارتی نیز به نام وزارت تعاون تشکیل شده تا مجری این نظارت دولتی باشد.
3- به دلیل نقش حمایتی شرکت های تعاونی، آن ها از امتیازات و معافیت هایی نیز نسبت به سایر شرکت ها برخوردارند، من جمله برخی معافیت های دائمی یا مقطعی از پرداخت مالیات و عوارض، واگذاری های اموال دولتی با تسهیلات خاص به آن ها، امکان اخذ وام های بدون بهره یا کم بهره و …
4- در این شرکت نیز مانند شرکت سهامی، سرمایه شرکت به قطعات مساوی به نام سهم تقسیم می شود.
5- مسئولیت شرکای این شرکت مانند مسئولین شرکای شرکت با مسئولیت محدود و سهامی است؛ یعنی فقط به میزان سهامشان مسئول تادیه دیون شرکت اند، نه بیشتر.
6- برای تاسیس آن حداقل سرمایه ای تعیین نشده است.
7- در این شرکت ها هم مانند شرکت سهامی لازم نیست که موضوع فعالیت شرکت در شمار اعمال تجاری باشد. این شرکت ها، در هر صورت تاجرند؛ چه موضوع فعالیت شرکت، عمل تجاری باشد و چه نباشد.
8- شیوه های اداره آن شباهت زیادی به شرکت سهامی دارد و مقررات قابل توجهی راجع به نحوه اداره و شیوه مدیریت و اخذ تصمیم نسبت بدان وضع شده است. از همین رو این قالب برای تشکیل شرکتی با تعداد قابل توجهی از شرکا مناسب است.
9- در تصمیم گیری برای اداره این شرکت، رای اکثریت ملاک است و منظور از اکثریت نیز، برخلاف شرکت سهامی، اکثریت عددی شرکا است، نه اکثریت سرمایه.
10- در شرکت تعاونی، هر شریک، صرف نظر از میزان آورده اش، فقط دارای یک رای است.
11- نقل و انتقال سهام در این شرکت، بسیار آسان است و با هیچ مانعی روبرو نیست و نمی توان آن را منوط به موافقت شخص یا نهادی کرد.

فعالیت شرکت‌های تعاونی به چه شکل است؟

شرکت‌های تعاونی در هر زمینه‌ای که نیاز باشد تشکیل می‌شوند و موضوع فعالیت آن‌ها را از قبل نمی‌توان مشخص کرد. فعالیت شرکت‌های تعاونی محدود نیست و در هر زمینه‌ای که نسبت به آن نیاز مشترک داشته باشند، فعالیت می‌کنند. محدوده فعالیت این شرکت‌ها به شرح زیر است:

1. شرکت‌های تعاونی مصرف
شرکت تعاونی مصرف برای رفع نیاز‌های مردم در زمینه هر نوع مواد مصرفی و خدمات، تشکیل می‌شود. این شرکت‌ها انواع مواد خوراکی، پوشاک، کفش، مواد شستشو، مواد بهداشتی و دارویی و همچنین بعضی خدمات مثل گاز‌رسانی، برق، آب، لوازم خانگی، لوازم اتومبیل و… را به مردم و قشر کم درآمد جامعه ارائه می‌دهد. کوتاه کردن دست واسطه‌ها و تعدیل قیمت‌ها از اهداف مهم تأسیس این گونه شرکت هاست.

2. شرکت‌های تعاونی تولید
کالا‌ها و خدماتی که شرکت‌های تعاونی مصرف برای ارائه آن تشکیل می‌شوند، شرکت‌های تعاونی تولید نیز می‌تواند تشکیل گردد. تنها اختلافی که بین این دو شرکت وجود دارد هدف آن هاست که هدف از تشکیل شرکت‌های تعاونی تولید، هماهنگی بین تولید‌کنندگان کالا یا خدمات خاص، به منظور جذب مشتری و افزایش تقاضا از طریق حذف واسطه‌ها و ثابت نگه داشتن قیمت هاست.

3. شرکت‌های تعاونی اعتبار
افرادی که دارای حرفه مشترکی هستند یا این که همگی در سازمان خاصی مشغول به کارند، اقدام به تشکیل شرکت‌های تعاونی اعتبار می‌کنند. اعتبار این صندوق‌ها از طریق پرداخت حق عضویت یا از طریق وام‌های بدون بهره‌ای که بانک‌ها در اختیار آنان قرار می‌دهند، تأمین می‌گردد. خدمات ارائه شده توسط این بانک‌ها عبارت است از:

. وام‌های ضروری کوتاه مدت
. وام‌های ضروری دراز مدت
. وام‌های تکمیلی
. خدمات جنبی

4. شرکت‌های تعاونی کشاورزی
با توجه به افزایش سرسام‌آور جمعیت سیستم کشاورزی سنتی پاسخگوی نیاز دنیای امروز نیست. از طرفی همه کشاورزان قدرت مدرنیزه کردن کشاورزی خود را ندارند. سازمان‌های دولتی هم قادر به انجام این کار نیستند و تشکیل شرکت‌های تعاونی کشاورزی تنها راه حل آن است. مدرنیزه کردن کشاورزی از طریق تعاونی‌ها مستلزم امور زیر است:

. همه زمین‌های زیر کشت یک منطقه باید تحت پوشش یک شرکت تعاونی قرار بگیرند.
. تهیه بذر و کود برای زمین‌ها باید متناسب با زمین و آب و هوا باشد و از لحاظ نوع و قیمت مناسب باشد.
. تعیین انواع کشت باید متناسب با زمین و آب و هوا باشد.
. شخم زدن و آماده کردن زمین برای کشت که نیازمند استفاده از تراکتور و وسایل مدرن است.
. برداشت و جمع‌آوری محصول
. طبقه‌بندی، خشک کردن، بهداشتی کردن، بسته‌بندی و آماده کردن محصول برای فروش یا صادرات
. فراهم کردن و راه‌اندازی وسایل حمل و نقل مناسب برای انواع کالا‌ها
. تأمین اعتبارات لازم برای برآورده کردن نیاز‌های کشاورزان

انواع شرکت تعاونی – آکادمی دکتر ابراهیم پور

5. شرکت‌های تعاونی روستایی
روستا‌ها نقش پررنگی در تأمین محصولات کشاورزی و زراعتی دارند و از طرفی به علت عدم دلسوزی و برنامه‌ریزی صحیح، مردم روستا دچار فقر می‌شوند و این امر باعث مهاجرت آن‌ها به شهر‌ها می‌گردد و این خطر بزرگی برای کشاورزی محسوب می‌شود. فقر مردم، عدم کمک دولت، عدم نظارت مؤثر سازمان‌های مربوط، باعث می‌شود شرکت‌های تعاونی در روستا‌ها به موفقیت نرسند.

6. تعاونی‌های شیلات
بسیاری از افرادی که در ساحل کشور‌ها فعالیت دارند، هزینه‌های زندگی خود را از طریق فعالیت‌های دریایی مثل حمل و نقل کالا و مسافر، خرید و فروش و به خصوص صید از دریا تأمین می‌کنند. نیاز تعاونی‌های این گروه شامل موارد زیر است:

. تعاونی‌های حمل و نقل، خرید و فروش کالا و…
. تعاونی‌های صیادان در زمینه وسایل صید دسته جمعی، طبقه‌بندی، بسته‌بندی، بازاریابی و فروش، اعتبار، مصرف و تولید

7. تعاونی‌های فرهنگی
این تعاونی‌ها در زمینه فعالیت‌هایی که جنبه آموزشی، هنری، تحقیقاتی، مطبوعاتی و… دارند تشکیل می‌شوند و در شرایط مناسب زمینه توسعه و پیشرفت کار خود را فراهم می‌کنند.

8. شرکت تعاونی عام
همه افراد می‌توانند در آن عضو شوند و شرکت برای تأمین قسمتی از سرمایه اولیه و یا افزایش آن، سهام آن را به عموم عرضه می‌کند. تعداد اعضا در شرکت تعاونی عام حداقل 500 نفر و براساس نوع تعاونی که وزارت تعاون تعیین کرده مشخص می‌شود.

9. شرکت تعاونی خاص
گروهی خاصی از افراد مانند کارگران، کارمندان، کشاورزان، دانشجویان، ایثارگران و زنان قادرند در آن عضو شوند و شرکت تعاونی خاص وظیفه دارد متقاضیان واجد شرایط را پذیرش کند.

سخن پایانی

شرکت تعاونی براساس اصل همکاری و همبستگی عمل می‌ کند. اعضا با همکاری و به اشتراک گذاری منابع و تخصص‌ های خود، بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی خود و همکاران خود را تحقق می ‌دهند. اعضای شرکت تعاونی حق تصمیم ‌گیری درباره امور عملیاتی و مدیریتی شرکت را دارند. تصمیمات مهم توسط اعضا به صورت دموکراتیک اتخاذ می ‌شود و هر عضو تنها یک رأی دارد.